Dramadriehoek opheffen met schaduwwerk
De dramadriehoek, ook wel de Karpman driehoek genoemd, is een dynamiek van schaduw en projectie. Deze dynamiek zie je in het dagelijkse leven overal terug. In gezinnen, bedrijven en in het groot in de politiek.
The blame game
De essentie van de dramadriehoek is beschuldigen. Dat is het tegenovergestelde van verantwoordelijkheid nemen. Dat beschuldigen doen we, ongemerkt, aan de lopende band. Je kunt dit ook projecteren noemen.
De spelers in de dramadriehoek verdringen hun schaduwzijden, die op hun beurt gaan projecteren. Als je je niet bewust bent van je eigen schaduw, wordt je door de schaduwkant van de ander getriggerd. De ander roept een sterke emotie bij jou op als hij of zij jou herinnert aan iets dat bij jou in de schaduw ligt. Meestal is dat een pijn. Uit verdediging geven we elkaar de schuld.
Drie spelers in de dramadriehoek
Het woord driehoek verklapt al dat het gaat om een dynamiek van drie spelers, of beter gezegd, drie rollen:
- De aanklager
- Het slachtoffer
- De redder
Alle drie rollen zijn onderling en in jezelf uitwisselbaar. De ene keer speel je de rol van het slachtoffer, dan weer van de redder of de aanklager. Deze rollen kun je bewust en minder bewust inschakelen om situaties en mensen naar je hand te zetten.
Omgekeerd kunnen anderen ook weer rollen aannemen waardoor jij in iemands drama getrokken wordt. Soms lijkt het alsof er geen einde aankomt en blijf je maar vastplakken aan een bepaalde rol.
Totdat je met schaduwwerk gaat zien wat er gebeurt en ingrijpt, kun je het spel stoppen. Dit betekent overigens niet dat je jezelf ervan distantieert. We zijn nu eenmaal sociale wezens en zullen altijd in interactie zijn met relaties in het sociale leven. Dat kan familie zijn maar ook werkrelaties of vrienden of kennissen.
De aanklager
De aanklager heeft graag de touwtjes in handen. Hij moppert, bekritiseert, analyseert de fouten van anderen en kan de hele dag daarmee bezig zijn. Hij kan het niet uitstaan dat anderen niet kunnen zien wat hij ziet. Hoe kunnen mensen zo stom zijn. Naar de redder toe is hij arrogant, dat ze de problemen maar niet kunnen oplossen. Naar het slachtoffer is hij ongeduldig en beschuldigend. De aanklager heeft een te hoog zelfbeeld en kan wel wat empathie gebruiken zodat hij zich meer kan inleven in de positie van de andere rollen. De aanklager:
- treft geen blaam
- is niet zelf verantwoordelijk
- heeft zelf het gevoel beter te zijn dan de ander
- houdt anderen op afstand
Het slachtoffer
Je zou denken dat het slachtoffer een niet gekozen en passieve rol is, maar er schuilt net zoveel machtsvertoon in het slachtoffer als in de aanklager. Het slachtoffer ‘geeft het op’, gaat bij de pakken neerzitten en zich stilletjes ergeren aan de aanklager en zielig doen bij de redder.
Succes verzekerd want echt opgeven doet hij niet, want hij trekt nog steeds aandacht. Soms met overgevoeligheid of zelfs met hysterie Het is een soort saboteren. Het lijkt namelijk of hij geholpen wil worden maar zodra iemand in de bres springt om hem te helpen, gaat hij zelf aanklagen. Het was namelijk net zo veilig en comfortabel in de slachtofferrol. Zo zie je dat rollen inwisselbaar zijn. Het slachtoffer:
- hoeft niet na te denken
- hoeft niet te kiezen
- heeft geen verantwoordelijkheid voor het eigen gedrag
- wordt door anderen verzorgd
De redder
Er is natuurlijk niemand zo nobel en behulpzaam als de redder. Als we hem niet hadden, waar zouden we dan zijn? Het ziet er allemaal heel goedbedoeld uit maar er schuilt ook arrogantie in het redden van de hulpeloze mens. Bijna superieur. De redder wordt getriggerd door het slachtoffer en zal hem eindeloos blijven helpen omdat we net lazen dat het slachtoffer misschien wel helemaal niet geholpen wil worden. Door het redden van het slachtoffer, voedt hij zelfs de zwakheid van het slachtoffer. De redder:
- maakt zichzelf belangrijk
- maakt anderen afhankelijk
- laat zien hoe goed hij of zij is
- bemoeit zich met anderen, niet met zichzelf
- is co-dependent
De dramadriehoek doorbreken met schaduwwerk
Wat er werkelijk gebeurt in de dynamiek van de dramadriehoek is een uitwisseling van de emoties apathie, aversie en sympathie. Apathie geeft het op, loopt door, ontwijkt. Sympathie heeft medelijden maar helpt niet echt. Aversie klaagt aan maar is ook verhard. Empathie is een gevoel waarbij ook nagedacht wordt. Er is dan daadwerkelijk inlevingsvermogen in de andere rol. De een kan zich dan in de ander verplaatsen. Iemand die vastzit in de dramadriehoek kan zich niet verplaatsen in de ander.
De dramadriehoek doorbreken kan als alle drie de rollen de verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen gedrag. Dit kan door het oefenen van bovengenoemd inlevingsvermogen maar ook door meer zelfinzicht door schaduwwerk te doen. Door goed te gaan kijken wat er werkelijk gebeurt is er niet alleen kijken naar de ander nodig, maar ook kijken naar de zelf. Wat zijn de werkelijke verlangens achter iedere rol?
Een zekere mate van introvertie en introspectie kan je eigen patroon doorbreken. Door bijvoorbeeld niet meer te reageren, maar te responderen krijgt het drama al wat meer lucht. Met responderen kijk je eerst even naar je eigen gedrag voordat je op de ander zijn nek springt. Reageren kan uit oude gewoonten of emoties zijn. Oefen bijvoorbeeld in simpelweg observeren en laat je mening even thuis.
Van dramadriehoek naar winnaarsdriehoek
Door even afstand te nemen van het drama, als een onthechte toeschouwer, kan een negatieve spiraal omgedraaid worden in een win-win situatie. De aanklager stopt met oordelen, de redder wordt helper en opvoeder en het slachtoffer deelt echte gevoelens en kan zich daadwerkelijk kwetsbaar opstellen. De grenzen worden weer duidelijk en er komt een gezonde en volwassen manier van aandacht vragen.
Met schaduwwerk kom je er achter wat je werkelijke behoeften zijn. Wil je wel iemand redden? Kun je echt leiderschap tonen in plaats van aan te klagen? In plaats van het slachtoffer te zijn, kun je de kracht van overgave gebruiken om verder te komen?
Meer uitleg over schaduwwerk en de dramadriehoek
Schaduwwerk praktisch toepassen
