Cognitieve dissonantie verminderen met schaduwwerk

Cognitieve dissonantie. Je hebt ongetwijfeld deze term voorbij horen komen de afgelopen tijd en dat is niet voor niets. Er komt een hoop nieuwe informatie op ons af waar we een nieuwe weg in moeten zien te vinden. Via social media, TV en om ons heen komt er veel tegenstrijdige informatie naar ons toe wat we moeten zien te filteren. We komen hierdoor mogelijk in strijd met onze eigen overtuigingen of die van onze directe omgeving. De een is in staat om een overtuiging bij te stellen, de ander schiet in het verdedigen van zijn of haar overtuiging. De spanning tussen twee tegenstrijdige overtuigingen zit zowel in onszelf als buiten onszelf. Een manier om die spanning te verminderen is zelfrechtvaardiging. Het probleem daarmee is echter dat je niet echt iets oplost. Om cognitieve dissonantie te verminderen in jezelf kun je schaduwwerk gebruiken.

Wat is cognitieve dissonantie?

Cognitieve dissonantie betekent letterlijk het gebrek aan harmonie in onze ‘cognities’. Cognitie is het vermogen om dingen te leren of te kennen. Het woord komt van het Latijnse cognoscere, wat betekent ‘om te weten’. We weten dingen door waar te nemen wat buiten ons is via onze zintuigen maar ook wat binnen in ons omgaat. Het is het vermogen om alle informatie uit het dagelijks leven te interpreteren. Cognities zijn o.a.:

• gedachten
• overtuigingen
• (innerlijke) waarden
• intuïtie
• innerlijk weten
• algemene kennis

Tegenovergestelde van cognitieve dissonantie

Als cognities met elkaar botsen ontstaat er disharmonie. Consonant betekent in de muziek gelijkluidend, samenklinkend, harmonisch en dissonant betekent disharmonisch. Net zoals muziek vals kan klinken zo kun je mentale stress ervaren als je eigen overtuigingen en gedachten met elkaar in tweestrijd komen. Een ander tegenovergestelde van dissonantie is resonantie of resoneren. Iets klinkt goed, je kunt voelen of iets resoneert, het klopt net als je hart.

Herkennen van cognitieve dissonantie

De onverenigbaarheid (dissonantie) tussen kan optreden als je iets doet dat indruist tegen een waarde die belangrijk voor je is. Of misschien leer je nieuwe informatie die niet in overeenstemming is met een al lang bestaande overtuiging of mening. Het liefst houden we alles bij het oude en willen we een wereld die logisch is. We ervaren rust en veiligheid bij consistentie. Dat geldt niet alleen voor ons dagelijks leven, denk aan ritme en regelmaat maar ook voor wat we denken. We willen de zekerheid dat onze waarden en overtuigingen altijd juist zijn geweest. Wanneer onze overtuigingen worden uitgedaagd, of wanneer ons gedrag niet is afgestemd op onze overtuigingen, creëert dit wrijving.

Cognitieve dissonantie is een heel ruim begrip en we doen het met z’n allen op grote schaal. We verzinnen allerlei uitvluchten om de werkelijkheid aan te kunnen. Bijvoorbeeld in de vorm van:

• conflictvermijding
  van bijvoorbeeld discussies over emotioneel beladen onderwerpen
• goedpraten, rationaliseren
  in het Engels ‘to reason away’, ergens verhaaltjes omheen breien, smoesjes gebruiken
• verdraaien
  feiten weglaten of verdraaien zodat iets goed lijkt
• ontkennen
  iets gewoon als niet waar bestempelen
• selectief bevestigen
  alleen de nadruk leggen op bepaalde cognities terwijl je andere dingen negeert
• geruststelling
  medestanders zoeken van een bepaalde cognitie zodat je niet alleen staat
• veroordelen
  nieuwe cognities onderwaarderen of verwerpen zodat je je goed kunt blijven voelen
• rechtvaardiging
  ik heb nu eenmaal recht op …

De lijst is eindeloos omdat we heel goed geworden zijn in het verdraaien van de werkelijkheid. Voor de meeste mensen voelt dissonantie ongemakkelijk, zoals een knagend gevoel dat er iets niet klopt. Zolang het geen enorm probleem in je leven geeft voel je niet de noodzaak om op zoek te gaan naar oplossingen. Als de dissonantie toeneemt kan het zich manifesteren als angst, schuldgevoelens, schaamte, boosheid en een verminderd gevoel van eigenwaarde. Dit kan het creëren van harmonieuze relaties in de weg staan, vooral als er halsstarrig vastgehouden wordt aan eigen of verouderde overtuigingen.

Voorbeeld 1

Er komt een geheim van iemand naar boven waardoor die persoon opeens in een ander daglicht komt te staan. Laten we zeggen, je weet nu dat deze persoon die je als erg integer beschouwde, is vreemdgegaan. Je hebt moeite om die nieuwe werkelijkheid over die persoon te accepteren. In plaats van het bijstellen van jouw beeld van de werkelijkheid creëer je een nieuw beeld van de werkelijkheid. Je creëert een nieuwe overtuiging. Zo vang je, in je denken, je cognitie, de klap op van de schok die de verandering met zich meebracht. Met andere woorden: je praat de nieuwe werkelijkheid goed met de nieuwe overtuiging. Deze overtuiging luidt dan bijvoorbeeld zo: hij kon niet anders handelen door zijn opvoeding, of; hij kon er niets aan doen omdat hij niet beter wist of het overkomt iedereen wel eens.

Voorbeeld 2

Je hebt vakantieplannen maar door omstandigheden wordt de reis geannuleerd. Je had je er erg op verheugd en je koffer al gepakt. De werkelijkheid is veranderd en dwingt jou nu ook tot verandering. In plaats van het gevoel van frustratie te voelen zeg je tegen jezelf: ach het was misschien toch niet zo leuk en het zou maar voor een week zijn. En het spaart enorm veel geld uit en dat had je net nodig voor een nieuwe wasmachine. Je praat de teleurstelling goed zodat je het nare gevoel daarover vermijdt.

Voorbeeld 3

Je partner krijgt een baan aangeboden aan de andere kant van het land. Na een tijdje heen en weer reizen komt het woord verhuizen op tafel. Je ziet dat helemaal niet zitten omdat jullie sociale leven nu eenmaal hier is opgebouwd. De baan is echter de enige bron van inkomen en jullie besluiten de stap te nemen. De vrienden die je hebt waren immers toch niet zo leuk en gezelligheid kun je overal opbouwen. Bovendien vind je het ook wel fijn om alleen te zijn.

Voorbeeld 4

Je hebt een verleden van slecht lopende relaties achter de rug en bent daarin een beetje de moed verloren. Wie ziet jou nou nog zitten is je overtuiging geworden. Dan ontmoet je iemand die oprecht geïnteresseerd in je is. Terwijl jij hem duidelijk laat merken dat het voor hem verspilde moeite is om tijd in jou te steken, blijft hij volhouden. Je voelt de liefde voor hem maar je houdt stug vast aan het zelfbeeld dat je die liefde niet verdient. Om dit voor jezelf te rechtvaardigen zeg je: “Zodra hij de echte ik ontdekt, zal hij me dumpen.” Een andere mogelijkheid is je zelfbeeld bij te stellen door te voelen dat je wel de moeite waard bent.

Hoe hef je cognitieve dissonantie op en waarom zou je dat willen?

Cognitieve dissonantie is innerlijke dualiteit. Het is een gevecht in jezelf tussen twee tegenstrijdige overtuigingen die je maskeert met van allerlei theorieën over jezelf. Je kunt dit een leven lang volhouden totdat je in een situatie komt waarbij de maskers niet meer te dragen zijn. Jezelf ontmaskeren betekent dat je ook aan je innerlijke dualiteit moet werken. Hoe minder cognitieve dissonantie je ervaart, hoe meer je resoneert met wie jezelf bent. Hierdoor komt je leven meer in een natuurlijke stroom terecht omdat je voelen, denken en voelen meer op elkaar afgestemd raken.

De eerste stap naar het oplossen van cognitieve dissonantie is de intentie dat je iets wil veranderen in jezelf. Je hebt een bepaalde bereidwilligheid en moed nodig om vraagtekens te zetten bij jouw (tegenstrijdige) overtuigingen. Het probleem met overtuigingen is echter dat ze niet altijd bewust zijn. In het kort zijn er drie mogelijkheden om cognitieve dissonantie, in theorie, op te heffen.

1. Verander je overtuiging
   Dit is de meest directe manier, maar ook de moeilijkste. Een overtuiging veranderen is niet zo makkelijk omdat je in de loop der jaren ‘gebouwd’ hebt aan die overtuiging. Het zijn diepgaande basisovertuigingen die omhuld zijn met laagjes van rechtvaardiging en verdediging.
2. Verzamel nieuwe informatie én nieuwe manieren van informatie verzamelen
   Zoek voor jou nieuwe manieren om jezelf uit te dagen. Dus niet alleen nieuwe informatie maar ook nieuwe manieren van informatie verzamelen. Voor de een kan dat lezen zijn, voor de ander juist meer lichaamswerk of het leren kennen van emoties. Zo kun je verouderde overtuigingen in een nieuw daglicht zien zodat je ze kunt bijstellen.
3. Verminder het belang van je overtuiging
   Je kunt een overtuiging bekijken in een bredere context. Was er een tijd of situatie waar die overtuiging behulpzaam was voor jou? En is die context nu veranderd waardoor het belang van de overtuiging minder zwaar weegt?

Waarom The Art of Shadow

The Art of Shadow schaduwwerk is bij uitstek geschikt om cognitieve dissonantie op te heffen omdat het systemisch werk, schaduwwerk en het herkennen van emoties combineert. Met de methode van The Art of shadow kom je erachter welke twee overtuigingen elkaar lijken tegen te werken. Door het herkennen van dat innerlijke conflict kun je jezelf beter begrijpen en erachter komen de waarden en overtuigingen echt belangrijk voor je zijn.

The Art of Shadow biedt diverse schaduwwerk oefeningen, workshops en cursussen om te werken aan jouw cognitieve dissonantie:

• felt sense oefening
• schaduwwerk oefeningen
• trigger oefening
• basiscursus volgen
• live workshops
• privé sessies

De basiscursus heeft maandelijkse zoomsessies waardoor je in een veilige omgeving in groepsverband cognitieve dissonantie opheft met The Art of Shadow methode. De groepssessies werken met name helend omdat we elkaar feedback kunnen geven.

In een privé sessie kunnen we meer gericht op een specifiek vraagstuk in gaan. Kijk bij sparring partners voor de mogelijkheden.