Zonder duisternis, geen licht? Tijd om deze mythe te ontkrachten

Je hoort weleens: “Zonder duisternis, geen licht.” Het klinkt wel mooi maar deze uitspraak is nogal onzin.

Even wat natuurkunde

Laten we beginnen met een simpel gegeven uit de natuurkunde: duisternis bestaat niet als iets op zichzelf. Duisternis is letterlijk niets anders dan de afwezigheid van licht. Licht is energie, een meetbaar fysisch verschijnsel. Duisternis daarentegen? Dat is leegte, een vacuüm waar licht ontbreekt.

Je kunt duisternis niet ‘wegduwen’ of ‘bevechten’. Net zoals de nacht vanzelf verdwijnt wanneer de zon opkomt, lost duisternis op zodra licht verschijnt. Licht heeft duisternis niet nodig om te bestaan, daarentegen kan duisternis simpelweg niet bestaan als er licht is.

De mythe van contrast

“Maar,” hoor ik je misschien denken, “zonder duisternis zou je licht toch niet kunnen waarderen?”

Wat mensen eigenlijk bedoelen is: contrast helpt ons dingen beter waar te nemen. Een kaars schijnt feller in een donkere kamer dan in fel zonlicht. Dat is een kwestie van perceptie, van hoe ons brein informatie verwerkt.

Maar perceptie is geen natuurwet. Het is niet zo dat geluk alleen kan bestaan als er ook lijden is. Dat is culturele en religieuze programmering die ons eeuwenlang is ingefluisterd: het idee dat je geluk moet verdienen via strijd, discipline en pijn.

De duisternis binnen: dat wat we niet weten van onszelf

In ons persoonlijke leven manifesteert deze ‘duisternis’ zich als onze schaduwkant. Die schaduw kan van alles zijn. Misschien hebben we verborgen talenten in onze schaduw die pas aan het licht komen omdat iemand ons er op attent maakt. Misschien hebben we van alles onderdrukt om te kunnen overleven.

Carl Jung introduceerde het concept van schaduwwerk: het onder ogen zien van de delen van jezelf die je hebt weggeduwd, ontkend of veroordeeld. Deze aspecten zitten niet ‘in het donker’ omdat ze inherent kwaadaardig zijn, maar omdat je bewustzijn ze niet kan zien.

Schaduwwerk gaat niet over het accepteren dat duisternis moet bestaan. Het is niet een noodzakelijk tegenwicht voor het licht. Het is simpelweg een gebrek aan bewustzijn.

Het gaat over het beseffen dat wat je ‘schaduw’ noemt, simpelweg alles is wat niet aanwezig is in je bewuste zelfbeeld.

De kunst van schaduwwerk is deze schaduw zonder oordeel leren kennen, niet als vijand, maar als gids naar volledigheid. Want zodra je iets bewust maakt, is het per definitie geen schaduw meer. Het komt in het licht.

Je kern is al licht

En hier draaien we het gewoon om: je kern is al licht, liefde, geluk en wijsheid. Dit is geen romantisch idealisme, maar een observatie uit diep bewustzijnswerk en meditatiepraktijk.

Als je dit beseft, verdwijnt de duisternis vanzelf. Niet door strijd, niet door ‘het licht en donker in balans te brengen’, maar simpelweg omdat duisternis niets anders is dan een tijdelijke verduistering van wat er altijd al was.

Iemand met diep zelfbewustzijn kan een hele ruimte vullen met hun aanwezigheid, we noemen dat charisma. Dat is puur licht dat uitstraalt omdat er geen (innerlijke) obstakels meer zijn.

Als alles bewust kan worden gemaakt, bestaat er dan überhaupt nog een schaduw?

Waarom deze mythe zo hardnekkig is?

De overtuiging dat lijden noodzakelijk is voor groei komt voort uit eeuwen van culturele en religieuze conditionering. Het rechtvaardigt onze pijn achteraf: “Het moest zo zijn, anders had ik dit niet geleerd.”

Maar deze logica is circulair. Je leert niet dóór het lijden – je leert ondánks het lijden, door bewustzijn te brengen in wat er is.

Licht heeft duisternis niet nodig. Geluk heeft geen lijden nodig om te bestaan. Je hoeft niet eerst gebroken te zijn om heel te worden, misschien was je nooit gebroken, alleen maar verblind.

De echte transformatie gebeurt niet door duisternis te omarmen als een noodzakelijk kwaad, maar door te herkennen dat het überhaupt geen substantie heeft. Het verdwijnt zodra je het licht van bewustzijn laat schijnen.

Dus nee: zonder duisternis is er nog steeds licht. Sterker nog, zonder duisternis is er alleen maar licht.

En dat licht? Dat ben jij altijd al geweest.